Mirdita- vendi që i dha kombit njerëz gjenialë

Më 24-25 korrik, në Rrëshen, u mbajt sesioni shkencor "Mirdita dhe shqiptarët
gjatë shekullit XX"

"Duhet të zhduket koncepti i shpehur i atyre që me keqdashje thonë se
shqiptarët duan Shqipëri të madhe. Nuk ka gjë më të rrejshme se ky
përkufizim...shqiptarët kurrë nuk e kanë dëshiruar një Shqipëri të madhe,
por kurdoherë e në të gjitha rrethanat edhe me pushkë në dorë kanë luftuar
për Shqipërinë etnike, e cila është kërkesë e ligjshme e këtij populli", tha
në fjalën e hapjes studiuesi i njohur shkodran, Willy Kamsi

Shkruan:
Enver Sulaj

Në Rrëshen, në qendrën administrative të Mirditës, më 24 e 25 korrik është
mbajtur sesioni dyditor shkencor "Mirdita dhe shqiptarët gjatë shekullit
XX". Është kjo një përpjekje dhe kontribut i çmuar i historianëve shqiptarë
nga të gjitha trojet etnike shqiptare dhe diapsora, të cilët nën organizmin
e Këshillit për Ndriçimn e Historisë sonë Kombëtare, po bëjnë përpjekje, që
përmes argumenteve më të reja shkencore dhe qasjeve pak më ndryshe se
historiografia zyrtare, të japin informacione mbi zhvillime të ndryshme që
kanë përshkuar historinë tonë më të re, që lidhet kryesisht me 50 vjetët e
fundit nën regjimin komunist. Sesioni i pestë shkencor i të djathtës
shqiptare në Rrëshen, ka mbledhur mbi 70 studiues, si nga Kosova, Shqipëria,
Maqedonia, Mali i Zi, diaspora shqiptare në Evropë, Amerikë e Kanada. Shikuar
kronologjikisht, ky sesion është i pesti me radhë, pas atij në Hamburg,
Prizren,Shkodër dhe Klinë dhe organizohet me mtoton "E djathta shqiptare
drejt Shqipërisë etnike", duke pasë për çdo sesion një temë bosht që
shtjellohet nga studiuesit, historianët dhe publicistët.

Pas intonimit të himnit të flamurit, fjalën e hapjes e mbajti intelektuali i
njohur shqiptar nga Shkodra, z. Willy Kamsi, ambasadori i parë shqiptar në
selinë e Shenjtë, menjëherë pas rrënimit të komunizmit në fillim të viteve
90. Kamsi tha se së pari duhet të zhduket koncepti i shpehur i atyre që me
keqdashje thonë se shqiptarët duan Shqipëri të madhe. "Nuk ka gjë më të
rrejshme se ky përkufizim, tha ai dhe shtoi "se shqiptarët kurrë nuk e kanë
dëshiruar një Shqipëri të madhe, por kurdoherë e në të gjitha rrethanat edhe
me pushkë në dorë kanë luftuar për Shqipërinë etnike, e cila është kërkesë e
ligjshme e këtij populli. Me këtë, shqiptarët kanë dëshmuar se nuk
interesohen për tokat që u përkasin etnive tjera, por kurdoherë kanë ngulur
këmbë që të drejtohet padrejtësia që fuqitë e mëdha, në të gjitha kohët, i
kanë bërë këtij vendi dhe këtij populli", tha ai.

Pas tubimeve të Hamburgut, të Prizrenit, Shkodrës e Klinës, sesioni shkencor
i Rrëshenit është një hap i mëtejshëem në realizimin e synimit të qartë e
fisnik, për të shkruar historinë e vërtetë të Shqipërisë, me vlerat e saj të
patjetërsueshme, me njerëzit e me ngjarjet", than ë përmbyllje të fjalës së
tij në hapje të sesionit të Rrëshenit.

Ndërkaq kontributi shkencor për sesionin e Rrëshenit i z. Ëilly Kmasi kësaj
radhe kishte të bënte me njërën nga figurat qendrore të Rilindjes sonë
kombëtare-atë të Luigj Gurakuqit-njërit nga themelusit e shteit shqiptar.

Sesioni ka vijuar me referimin e studiuesit tjetër shkodran, dr. Mentor
Quku, i cili foli në temën "Ndre Mjeda dhe Mirdita", ligjëratë që poashtu u
ndoq me mjaft interes.

"Mirdita i ka dhënë kombit njerëz të mëdhenj, si Kapidanin e Mirditës, Mark
Gjon Markun, shumë të ditur e atdhetarë, personalitete të shquara të
kulturës e të artit, si abatin e Mirditës, Imzot Prend Doçi, Imzot Lazër
Mjeda, Patër Pashk Bardhi, vëllezërit Gjergj e Dodë Koleci, e shumë të
tjerë. Por Mirdita i ka dhënë kombit edhe një nga njerëzit më gjenialë të
tij, dom Ndre Mjedën. Ai jo vetëm e kishte origjinën prej Kryeziut të Fandit
të Mirditës, por edhe mbajti lidhje e luftoi së bashku me Mirditën gjithë
jetën për të provuar tashmë plotësisht origjinën e tij mirditore", tha z.
Quku.

"Mjeda nuk lindi rastësisht njeri me predispozita të mëdha, nuk pati një
talent të jashtëzakonshëm kot së koti, nuk pati rastësisht atë temperament
dhe atë karakter që tërhoqi vemendjen e bashkëkohësve, nuk arriti të bëhej
ai njeri i madh që u bë, në mënyrë spontane, por ishte gjeni, origjina që i
vunë vulën këtij fenomeni të quajtur "Mjeda". Quku përmndi dhe aktivitetin e
Mjedës si autor i memorandumit të famshëm apokrif dërguar konsullatave të
huaja në Shkodër, për të cilën arsye edhe Sulltani dekretoi iraden për
arrestimin e Mjedës e dërgimin në Anadoll. Duhet të ketë marrë pjesë në
mbledhjen e kryetarëve të fiseve shqiptare që kishin ngritur krye në vitin
1902. Mjeda njihet si njohës i mirë i disa gjuhëve kryesore evropiane, si
dhe i angazhuar në disa aksione me rëndësi kombëtare gjatë këtij viti. Ai
ruajti lidhje të vazhdueshme me Mirditën, vendin e origjinës. Ai u kthye
herë pas here atje, si për t'u përtrirë, për të marrë forca, për të luftuar
në jetë, siç thoshte ai, për të guxuar. Brezat e rinj që lindin dhe rriten
në Mirditë, duhet ta kujtojnë vazhdimisht faktin se janë stërnipër të
lavdishëmn të një stërgjyshi jashtëzakonisht të shquar, i cili i bën të
ndjehen mirë, por edhe të obligueshëm ndaj kombit e vendit të parëve-
Mirditës, tha z. Quku.

Historiani nga Prizreni, Qazim Kabashi, solli para të pranishmëve argumentet
e tij lidhur me njërën nga ngjarjet më makabre të forcave serbe- maskarën e
Kabashit të 1913-tës, për të cilën sipas tij në shumë punime të derisotshme
hetohen lajthitje, që kanë ardhur për shkak të mosnjohjes së fakteve,
ndërkohë shtoi se punimi i tij saktëson kohën e saktë të kësaj ngjarjeje dhe
plotëson listën emërore të të vrarëve.

Në sesionin e mbajtur në Rrëshen, referuan edhe prof. dr. Ramiz Abdyli,
Franë Camaj, prof. dr. Romeo Gurakuqi, Gjovalin Çuni, Eugen Shehu, Emin
Fazlija e shumë të tjerë, lista e të cilëve, ka arritur në mbi 70.

Sesioni i sotëm është përshkuar edhe me pika muzikore të interpretuara nga
këngëtarët e Ansamblit "Mirdita" si Gjin Dona, Prena Bneshi e shumë të
tjerë.

Në emër të Këshillit për Ndriçimin e Historisë Shqiptare, sekretari i këtij
Këshilli, z. Nue Oroshi u ka shpërndarë mirënjohje atyre që kanë kontribuar
në organizmin dhe mbarëvajtjen e sesioneve të tilla por edhe me kontributet
e tyre shkencore, shumë studiues, historianë e publicistë.

Nuk do të veprojmë si ata që e kanë mohuar kontributin e së djathtës
shqiptare, por ne do të angazhohemi që duke e valorizuar drejt, të pranojmë
kontributin e çdo shqiptari për çështjen shqiptare, drejt synimeve tona për
një Shqipëri etnike dhe të bashkuar", tha prof. dr. Muhamet Shatri, kryetar
i Këshillit të Përgjithshëm për Ndriçimin e Historisë Shqiptare, në
prmbyllje të sesionit mbi të djathtën shqiptare të mbajtur në Rrësehn.

Pasi ka falënderuar pjesëmarrësit e sesionit, shkencor, zv. kryetari i
bashkisë së Rrëshenit, z. Dodë Pepkola, tha se studiuesit kanë hulumtuar
shkumë arkiva, shumë vepra dhe i kanë përmbledhur të koncenturara në
kumtesat që kanë sjellë prurje të reja. "Konsideroj se është respekt për
Mirditën, për këtë trevë të kahershme, dhe më pëlqen ta quaj kështu, si
është e historisë shqiptare, që erozioni historik nuk e ka tretur, nuk e ka
kalbur, por vetëm e ka lëmuar dhe prej këtu genoma historike mund të marrë
rishtas një shkas për ta plotësuar plotëninë e historisë shqiptare. Janë 13
kumtesa për Mirditën, të cilat sjellin prurje historike, të etnosit, të
etnokulturës dhe të personaliteteve që brezi ynë nuk i ka njohur, por që do
t'i zbardh, do t'i ndriçoj radhazi në vitet e ardhshme. Mirdita e ka
merituar këtë sesion. Mirdita ka akoma pjesë të tjera të pandriçuara, me
inat ose pa inat dhe mendoj se në të ardhmen edhe ato do të ndriçohen", ka
shtuar z. Pepkola.
Prof. dr. Muhamet Shatri, sekretar i Institutit të Historisë në Prishtinë,
dhe kryetar i Këshillit të Përgjithshëm për Ndriçimin e Historisë Shqiptare
tha se gjatë këtij sesioni janë trajtuar tema që kanë për objekt studimi
lidhjet e Kosovës me Mirditën, si dhe kumtesa për kontributin e madh të
personaliteteve të ndritshme të historisë sonë. Sesioni solli njohuri të
reja për çështjen tonë, që kanë munguar deri më tani. Tema për personalitete
kombëtare të kulturës traditës që e kompletojnë historinë tonë", tha ai.

"Natyrisht, në gjithë këtë ka ndonjë tezë apo nëntezë anësore me të cilën
mund të mos pajtohemi plotësisht por kjo është e natyrshme sepse jemi në
kohën kur çdo njeri mund të shprehet lirshëm. Njëkohësisht llogarisim që
duke vepruar në këtë mënyrë nuk do të veprojmë si ata që e kanë mohuar
kontributin e së djathtës shqiptare por ne do të angazhohemi që duke e
valorizuar drejt të pranojmë kontributin e çdo shqiptarei që ka dhënë për
çështjen shqiptare sepse vetëm kështu mund të dalim më të fortë e më të
bashkuar dhe do të arrijmë synimet tona për një Shqipëri etnike dhe të
bashkuar", tha në mes tjerash z. Shatri.

Në Rrëshen, gjatë punimeve të sesionit shkencor janë paraqitur 77 kumtesa,
nga të cilat janë lexuar 41, ndërsa 36 të tjera munguan për shkaqe të
ndryshme, e që një pjesë e madhe na janë dërguar dhe ato do të botohen ne
botimin e pestë të librave për sesionet shkencore, që po I boton në seri
Shtëpia Botuese "Lumbardhi në Prizren.

Në këtë sesion që kishte në fokus kontributin e Mirditës dhe mirditorëve për
çështjen tonë kombëtare, morën pjesë studiues nga të gjitha trojet
shqiptare, nga diaspora, që nga Sllovenia, Zvicra, Gjermania, Suedia e
Kanadaja. Kanë marrë pjesë punonjës shkencor nga Instituti i Historisë në
Prishtinë, Instituti Albanologjik, Prishtinë, Instituti i Historisë në
Tiranë. Gjithashtu, ftesës i janë përgjigjur punonjësit më të zellshëm të
këtyre institucioneve dhe përfaqësuesve të tjerë të institucioneve në
Shqipëri, studiues nga Shkodra, por edhe veprimtarë të shquar të çështjes
kombëtare, veprimtarë që vazhdimisht kanë luftuar me pushkë në dorë për
Kosvën dhe Shqipërinë, si Mark Avdyli, Bajram Qukovci, Hajriz Demaku, Emin
Fazlia- alias Emil Kastrioti. Kontributet e tyre shkencore në sesionin e
Rrëshenit i paraqitën edhe Ëilly Kamsi, Mentor Quku, Fatbardha Saraçi-
Mulleti, Mehmet Rukiqi, Kastriot Bajraktari, Kolec Çefa, Petrit Palushi, dr.
Zymer Neziri, dr. Izber Hoti, dr. Islam Dobra, Avni Bilalli, Hysen Ibrahimi,
Ejup Krasniqi, Abaz Fejsullahi, Qazim Kabashi, Gjetë Doda, dr. Muharrem
Dezhgiu, Parim Kosova, Enver Sulaj, Nue Orsohi, Lekë Shtija e shumë të
tjerë.

Në mungesë të tyre, në sesion u lexuan kumtesat e Tomë Mriaj, dr. Ardian
Ndreca, Mërgim Korça, Shefqet Kelmendi dhe Mark Bregu.

Në ditën e dytë, pjesëmarësit e sesionit të Rrëshenit kanë vizituar
kryqendrën e Mirditës, Oroshin, për të parë nga afër atë që kishte mbetur
nga kulla e kapidanëve të Gjomarkajve, e shkatërruar nga regjimi komunist.


KRYEBASHKIAKU I RRËSHENIT SHPREH ANGZHIMIN PËR RESTAURIMIN E KULLËS SË
GJOMARKAJVE NË OROSH

Gjatë një pritejeje të organizuar në ambientet e bashkisë së Rrëshenit për
një grup pjesëmarrësish të sesionit shkencor, kryetari i këshillit bashkiak
të Rrëshenit, z. Preng Toma, ka përgëzuar organizimin e një aktiviteti të
tillë shkencor, duke vlerësuar lartë punën shkencore të studiuesve nga mbarë
trojet shqiptare dhe diaspora, që sollën argumentet e tyre lidhur me
kontributin e mirditorëve për kombin.

"Roli i Mirditës dhe i mirditorëve gjatë historisë ishte i madh, tha ai,
ndërsa Dyer të mëdha të kësaj krahine u panë me frikë nga regjimi komunist,
siç ishte Dera e Gjomarkajve, pastaj figura e Prenkë Bibë Dodës, Prenkë
Doçit, etj.

Z. Toma theksoi se do të angzhohet që të gjenden format për të restauruar
kullën e Derës së Gjomarkajve në Orosh, por edhe të gjitha objekteve tjera
që kanë rëndësi për traditën tonë kombëtare.

Sekretari i Këshillit të Përgjithshëm për Ndriçimin e Historisë Shqiptare,
z. Nue Oroshi i ka propozuar dhe i ka shprehur gatishmërinë kreut të
Rrëshenit, që diaspora shqiptare mund të japë kontributin e saj që Kulla e
kapidanëve të Gjomarkajve të ngritet në këmbë dhe të bëhet vendi ku
shqiptarët do të ndalojnë për të rikujtuar të kaluarën tonë, si mësuese e së
ardhmes.

http://www.mirdita.net/mirdita008

Dimensioni shkatërrues i një ideologjie dhe një sistemi ndaj trurit të kombit

(Lidhur me librin “E djathta shqiptare në mbrojtje të Shqipërisë etnike IV”, botoi Shtëpia Botuese “Lumbardhi”, Prizren 2006)

Shkruan:
Enver Sulaj

Po të vendosej në këmbë të shëndosha dhe po të udhëhiqej nga një mendje racionale, asnjë ideologji nuk do të merrte epitetin kundërkombëtare e antihistorike, ashtu siç është cilësuar ideologjia komuniste. Bazuar në atë që ndodhi me ne shqiptarët në 50 vjetët e fundit të shekullit të kaluar, përmasat shkatërruese të kësaj ideologjie, fatkeqësisht, akoma janë të prekshme.
Studiuesit e sesionit të katërt në Klinë, punimet e të cilëve janë përmbledhur të plota në vëllimin e katërt të librit “E djathta shqiptare në mbrojtje të Shqipërisë etnike”, hedhin dritë mbi shumë ngjarje dhe personalitete të cilët në gjallje e ndjenë katrahurën komuniste. Pas vdekjes, mbi ta u hodh baltë dhe u mbuluan me tisin e harresës ideologjike, duke i shkaktuar dëme kulturës sonë, traditës letrare, ideologjike, artit etj. , Dëmet po i ndjejmë çdo ditë, edhe sot, qoftë në mënyrën e të menduarit, por edhe të rezonuarit, si për të tashmen ashtu edhe për të ardhmen, duke harruar qëllimisht të kaluarën, etj. , etj. Këtu duhet parë rëndësinë e jashtëzakonshme të sesioneve mbi të djathtën shqiptare, të cilat, për fat të mirë dhe punës së shkëlqyeshme që po bën Shtëpia Botuese “Lumbardhi” në Prizren e z. Nue Oroshi, duke i botuar në seri, paraqesin dokumente të vlefshme, të cilat, ndonëse nga reminishenca të shkencës historiografike enveriane mund të shihen me dyshim dhe përçmim, ato po bëhen pa asnjë dyshim, një kontribut i madh për të vërtetën historike. Dhashtë zoti, që me forcën dhe trurin tonë të shëndoshë kombëtar, këto sfida të rënda do të tejkalohen.
Këto fakte i kanë pasur shumë mirë parasysh studiuesit dhe autorët e kumtesave në sesionin e katërt “E djathta shqiptare në mbrojtje të Shqipërisë etnike”, duke pasë temë bosht “Nacionalistët Shqiptarë në Mbrojtje të Shqipërisë Etnike 1939- 1954).

“Është i gjatë vargu i emrave të krerëve intelektualë e atdhetarë shqiptarë, të cilët pasi kishin kryer shkollat më të mira evropiane, u vunë në shënjestër të komunizmit antishqiptar. Kështu ndodhi krimi i madh”, thotë studiuesi Willy Kamsi, në kumtesën e tij “Dhunimi i dijes e i kulturës shqiptare”.

”Kur u mbërrijt të kemi nji klasë intelektualësh, që ishte ndera e vendit, ra shplaka e komunizmit, për me shkatërrue me themel ate që kishte qenë ba, në dhjetëvjeçarët e parë e mbas Pavarësisë”, shkruan Kamsi. Ai vëren se “nji ndër qëllimet e para të komunizmit antishqiptar qe zhdukja e të gjithë atyne intelektualëve, që, me kulturën e përgatitjen e tyne, mund t’i vejshin nji ledh diktaturës komuniste, që ishte në varësi të plotë të anmiqve të kombit shqiptar”.
Lista e mendjeve të likuiduara është e madhe, ata dihen me emër dhe mbiemër, dihet edhe kontributi i tyre për artin, letërsinë, kulturën, traditën, folklorin, etj. Ekskomunikimi i veprës së tyre më vonë, pasi i larguan nga kjo botë me dorën e krimit, ka krijuar zbraztësi dhe varfëri të pakompenzueshme. Pasojat po shihen.

“Regjimi totalitar- komunist është hakërryer mbi letërsinë kombëtare”, thotë studiuesi nga Prishtina, Sinan Gashi. Një hakërrimë ideologjike në penat më të ndritura shqiptare të shekullit të kaluar, të cilët në mënyrën më çnjerëzore u ndoqën, u torturuan, u burgosën e u internuan. Disa syresh nuk dolën të gjallë kurrë nga burgjet e diktaturës. Pesonalitete, si ai i të madhit Atë Fishta u dhunua edhe së vdekuri, si paralajmërim për hakërrimën që do të pasonte më vonë mbi të gjallët.
Ata që u vunë në shënjestër të fallangave komuniste ishin të shumtë, burra e gra, priftërinjë e hoxhallarë, intelektualë, shkrimtarë, studiues, ekonomistë, njerëz të qarkut e të penës- të gjithë me një ideal- Shqipërinë, këtë zonjë të randë që nuk po e linin të mëkëmbej.

Secila kumtesë qëmton një moment të caktuar. Emin Fazlia shkruan për Halim Begenë-luftëtarin e qëndresës shqiptare; prof. dr. Mentor Quku sjell fragmente nga jeta dhe angazhimi atdhetar i Ndoc Jakovës- apostullit të shqiptarimës; prof. dr. Riza Sadiku shkruan për kontributin e Luan Gashit në afirmimin e çështjes shqiptare në mërgim, ndërkaq prof. dr. Islam Dobra i hedh një vështrim veprimtarisë politiko- luftarake dhe kombëtare të Halil Bajraktarit. Një figurë tjetër e nderuar dhe me autoritet të palëkundur është Sak Fazlia- Bajrakatari i Rugovës, që e sjell për lexuesin Fazli Muriqi; prof. dr. Muhamet Shatri qëmton figurën e Bardh Isuf Gashit dhe kontributin e tij të shquar në lëvizjen tonë kombëtare, ndërkaq studiuesja Teuta Shala jep profilin atdhetar të Demë Ali Pozharit.
Gjenocidi komunist ndaj trurit të kombit, ndërgjegjes së ngritur atdhetare nuk njohu kufijtë etnikë shqiptarë. Është e çuditshme, por një fakt shumë domethënës- shqiptarët ndonëse të ndarë e të copëtuar në shumë shtete, një gjë e kishin të përbashkët- terrorin komunist; ku më pak e ku më shumë, diku më haptaz e diku të kamufluar, por me një synim të qartë- zbehjen e qenies kombëtare- krijimin e një njeriu të ri, të çliruar nga ndjenja fetare, ideologjike, patriotike- një zombi do të thoshte njeriu i madh i penës, Teki Dërvishi.
Njëjtë ishte situata, si në Mirditë e në Lumë, në Rrafsh të Dukagjinit e në Lug të Baranit, në Rugovë e në Drenicë dhe në vise tjera, në Maqedoni e Sanxhak, Luginë të Preshevës e Çamëri.

Sqarimi i rrethanave historike nga periudha e sundimit komunist në Shqipëri dhe e komunzimit dhe pansllavizmit në Kosovë, në Maqedoni, Luginë të Preshevës dhe Mal të Zi, kërkon punë të parreshtur. Sesionet e tilla mbi të djathtën shqiptare për ditë e më tepër po arrijnë qëllimin e tyre- së pari njohjen e një realiteti historik, si parakusht për ecje përpara. Nuk janë të rrallë lexuesit, të cilët habiten me informacionet e ofruara, me një konfiguracion dhe format të paparë më parë.
Por, çfarë ngjet sot. Mungon pendesa si shenjë mosreflektimi, do të thoshte studiuesi lumjan, Petrit Palushi, apo siç thekson studiuesi Mërgim Korça në studimin e tij “Problemi kolaboracionizëm” duke folur me gjuhën e Rabindranat Tagorës: “Ai komb i cili nuk i ndreq gabimet e kaluara duke e ndërtuar të tashmen, nuk ka se si të ketë të ardhme. Ai është i destinuar të zhduket”.
Një një rajon të trazuar dhe me tension siç është Gadishulli ynë ku në fjalorin elementar të komunikimit njerëzit shenjëzohen si patriotë e tradhtarë- është vështirë të pranohet e vërteta e mohuar. Por, përpjekjet nuk duhen ndalur, sepse kemi nevojë për të vërtetën, për të davaritur errësirën, që në trojet tona numërohet edhe shekuj. Borxhi ndaj së kaluarës duhet larë duke i sqaruar brezit të ri historitë tragjike të një kohe, të një sistemi. Ky është amaneti i shenjtë i njerëzve që nuk ua dimë as varret. Shikuar në këtë dritë, sesionet mbi të djathtën shqiptare po godasin tamam cakun.

Fare në fund!

Do të ishte mirë që autorët t’i përmbahen temës bosht të paraparë për një session dhe konfigurimin e saktë kohor brenda periudhës së përcaktuar. Pra, një qasje metodologjike e shkencore më e saktë. Kjo do të ishte me ndihmesë për studiuesin dhe lexuesin e rëndomtë, i etur për dije të vërtetë.

http://www.shqiperiaetnike.de/html/body_enver_sulaj1.html

Tronditja shpirtërore si vokacion krijues

(Xhevdet KRASNIQI: “Shtegtim shpirtëror”, botoi KL “Fan S. Noli”, Prizren 2008)

Shkruan:
Enver SULAJ

Libri “Shtegtim shpirtëror” i poetit të ndjerë Xhevdet Krasniqi (1970-2008), që sheh dritën e botimit post mortum, ngërthen më vete dy paradokse, që në letërsinë tonë jo që nuk janë të njohura, por u takojnë realiteteve të tjera kohore, që shënojnë përpjekjet e krijuesve për të mbijetuar në gjirin e tiranisë e të diktaturës dhe përthyerjeve të përgjakshme, të diktuara tragjikisht edhe nga premisa ideologjike.
Paradoksi i parë ka të bëjë me distancën e gjatë në mes kohës së shkrimit dhe kohës së botimit. Krijimet e këtij autori, 23 poezi, shkrimi autobiografik “Jeta ime”, portreti për mësuesin dëshmor Nasimi Elshani dhe drama e papërfunduar “Qëndresa”, botohen pas plot 16 vjetësh nga momenti kur ai e shkroi poezinë e parë.
Ne që jetuam në një kohë me Xhevdetin, e kishim bashkëmoshatar dhe bashkëvuajtës, mund t’i kuptojmë plotësisht të dy këto paradokse, sepse ai nuk mund të bënte një jetë të dyfishtë: një në jetën e përditshme (në raport me miqtë dhe bashkëpunëtorët e tij) dhe një tjetër në raport me krijimin, me artin letrar. Ai nuk fliste për poezitë e tij, përveçse rrëshqitazi, pa ndonjë dëshirë të theksuar që ta bënte këtë. Ishte i paimponueshëm në jetë, andaj nuk donte të “imponohej” as me krijimet e tij.
Duke qenë vetë mësues letërsie e rrjedhimisht lexues sistematik, ai duket t’i ketë vënë vetes kritere të rrepta për botim, ashtu siç bëjnë krijuesit e vërtetë, që e mbyllin gojën kur s’kanë çfarë të thonë, ndërsa atëherë kur kanë gjë për të thënë, e thonë guximshëm. Xhevdeti, pra, e mbante gojën mbyllur kur s’kishte çfarë të thoshte, por atëherë kur shkroi, dëshmoi se e njihte mjeshtërinë e të shkruarit letrar dhe të ligjërimit poetik. Dhe, si rezultat i kësaj njohjeje, ne kemi sot në duar librin “Shtegtim shpirtëror”.

Shpalosje e programit të tij jetësor

Nëse e pranojmë mendimin teorik postmodern, se letërsia ushqehet me letërsi, letërsia ushqehet me vetvete, lirisht mund të them se përjashtim në këtë rrafsh nuk bën as Xhevdet Krasniqi. Për më tepër, poezia e tij, pos që ushqehet me letërsi (të kujtojmë poezinë ku ai përmend “Vargjet e lira” e prozën “Lagja e varfun” të Migjenit etj., pastaj refleksionet ideore dhe tematike nga letërsia e traditës) ajo ushqehet me vuajtje, me dhembje, me dashuri, me ankth, me pritje, me shpresë - për një ditë më të mirë, për një jetë pa krajata. Pra, kjo poezi ushqehet nga vetë jeta e viteve ’90, kohë e përthyerjve të mëdha në aspektin nacional, që u reflektua natyrshëm edhe në fatin e individit, që përpiqej ta tejkalonte veten për hir të së ardhmes. Fati jetësor i poetit është njëkohësisht fati i poezisë së tij - një parakalim nëpër dallgët e jetës, që në këtë nënqiell ishin të tmerrshme, të kobshme:
Hije të zeza sillen rreth kasolles
M’i trazojnë mendimet
Më vjedhin buzëqeshje,
shkruan ai te poezia “Eja” dhe vijon:
Largohuni
Ju ma vidhni lumturinë
Ju
Doni të më rrëmbeni rininë.

Poezisë së Xhevdetit nuk i mungon frymëzimi, nuk i mungon gjallëria, nuk i mungon ai tipar që të trand shpirtin. Poezia e tij është shkruar në vitet ’90, në kohën kur jo pak krijues vuanin nga patetizmi folklorik e glorifikues, si dhe eksperimentimi letrar. Në këtë pikë, ai mbeti poet i vërtetë, që s’shkruan art për hir të artit, por botën e tij shpirtërore e shpreh në tërë totalitetin e saj përmes mediumit të poezisë (por edhe të rrëfimit shumë të sinqertë autobiografik). Duket se aty ku ndalet së shkruari poezi, poeti e fillon rrëfimin autobiografik, apo edhe anasjelltas. Këtu fillon një rrëfim tjetër, edhe më i drejtpërdrejtë. Në autobiografinë “Jeta ime” autori ravijëzon ecejaket e tij jetësore. Renditja do të ishte edhe e përmbysur, por rezultati do të jetë i njëjtë, Xhevdeti vazhdon të rikrijojë idetë e tij edhe në këtë pjesë, duke e dhënë të lakuriqësuar një botë të tërë, por pa u dorëzuar para saj. Dhe, plot optimizëm vazhdon të frymojë edhe atëherë kur jeta nuk i buzëqesh dhe kur “gëzimet e jetës mund t’i numëronte me gishta”, duke zbuluar intimen që i jepte kënaqësi e që sillet në kufijtë mes “shpirtit të njeriut” fizik e artit letrar. “Ky është njëri prej atyre pak gëzimeve që i përjetova gjatë jetës sime…”, thotë ai në përmbyllje të pjesës autobiografike “Jeta ime”.
Gjithmonë duke rishkruar idetë e tij, në shumë raste iluministe, atdhetare, altruiste e gjithsesi humane, ai paraqitet një altruist i vërtetë. Ai i ka vënë vetes për detyrë të përpiqet dhe të punojë deri në fund për të arritur te ideali i tij. Në momentin kur do të pritej që të dorëzohej, i dërrmuar para furtunës, ai në dialog me babanë, që është një dialog i përhershëm me të kaluarën dhe të ardhmen, me traditën dhe bashkëkohësinë dhe para së gjithash në referencialitet me aktualen, thotë: “Ti baba, rri i qetë e i fortë, ashtu siç ishe deri më tani dhe mos iu dorëzo dallgëve të jetës. Të lutem, o baba, kapërceji fanatizmat që të plakën para kohe. Ndryshe do të bëhem i padëgjueshëm, o baba dhe do të detyrohem ta kthej fjalën, të kundërshtoj, sepse o babë, unë e kam zgjedhur rrugën time dhe nuk ndahem nga ajo për asnjë çmim, sepse është rruga që na shpie përpara…” Poeti e ka ngritur zërin në një moment dhe ka bërë një deklaratë të fuqishme; ka shpalosur programin e tij jetësor, sepse ai e dinte ç’bënte, kishte një plan të saktë e të qartë dhe kishte një cak ku synonte. Për të arritur atje, ai nuk do të lejonte ta ndalë askush. Janë sinjale të një hakërrime drejtuar kohës që po i vidhte moshën, freskinë, jetën.

Poezia e tij është vetë jeta

Me nota tronditëse, tmerrësisht prekëse e të dhimbshme skajshmërisht, ai do të shkruajë:
“Është ditë e zymtë
Sepse sot po ndahem nga vetmia
ngase vetmia e tij është mbushur mërzi, ndërkohë poeti ka vendosur që ta lërë të qetë vetminë e tij, “të këndellet e të gjallërohet”, ndërsa i ka vënë përbri përemrin pronor “ime’ duke e personalizuar. Ai ka një vetmi të veten, cilën në fund të poezisë e portretizon kështu:
Unë nuk e kam dashur vetminë
Ajo gjithmonë më ka ndjekur
Vetmia ime.
Ai jeton me vetminë, duke e sfiduar dhe duke e mbushur ndërkohë boshllëkun me aq sa kishte mundësitë, dhe sërish, në vetminë e tij, u drejtohet miqve, plot humanizëm e altruizëm, me ngjyrime tronditëse të një drame personale:
“Ty vëlla (shok) të lutem, të lutem shumë gëzohu me fatin tënd se kur ti je i lumtur, atëherë edhe unë jam. Ndonjëherë e teproj me zemërimin tim, por këtë nuk e bëj për ta helmuar jetën tënde, por e bëj nga mallëngjimi dhe mërzia që më mundojnë. Nga ti kërkoj, aq sa të mundesh, të mos lejosh që të më brejë krimbi i mërzisë…”
Poezia e tij është vetë jeta, ajo është vetë njeriu, vetë poeti me botën e tij krijuese, që fatkeqësisht s’e kuptoi kush. Dhe as kërkonte që ta kuptonin. Duket se poeti këtë moskuptimësi (e keqkuptimësi) e kishte kuptuar shumë mirë, andaj edhe fakti që kurrë nuk ka folur për poezitë e tij, tregon se universi i tij poetik nuk kishte nevojë për galaktika tjera, ai bënte rrugën e vetë për të ardhur deri te ne përmes shtegtimit shpirtëror. Duket se trandjet shpirtërore ai i kishte dhunti nga Hyji, i cili e mori nga kjo botë herët, por na la poezinë e tij. Dhe, në vetminë e përjetshme, Xhevdeti nuk do të jetë më vetëm, do të jetë mes miqsh të fjalës së bukur artistike, për të dialoguar me ta pa pra, pa u imponuar, pa arbirtrarizëm, por ashtu thjesht, lirshëm, si vetë ai, si vetë magjia e fjalës së bukur artistike. Në poezitë e librit “Shtegtim shpirtëror”, ndonëse vëllimisht e paktë, përbërësit tematikë korrespondojnë me temat e mëdha të letërsisë së përbotshme, si: jeta, vdekja, dashuria, dhuna ideologjike, tirania, fati i individit, fati i njeriut, duke i dhënë thellësisht nota të tokës dhe të shpirtit shqiptar.
Poezi të krijuara në kohën e tmerrit
Poezia e Xhevdet Krasniqit në njëfarë mënyre dëshmon pjekuri artistike kur arrin që dhembjen personale ta bëjë dhembje kolektive, apo thënë ndryshe, ndoshta dhimbja e tij është edhe dhimbje e kolektivit. Ai artikulon ëndrrat e një brezi të tërë të viteve ’90 i cili përballet çdo ditë edhe me ekzistencën biologjike dhe fizike. I ndodhur përballë një rrethane të tillë, ai natyrshëm do të kërkojë që ”hija e vdekjes” t’ia lëshojë rrugën, ndërsa buzëqeshja t’i vijë së paku një herë, qoftë edhe pas mesnatës, atëherë kur ai është “duke pritur agimin”:
Gjumin atë natë nuk e doja
Se mbetej nata e vetmuar
Pa mua
Pa mërzinë time
Pa kujtimet e mia të hidhura.
Fati i rëndë i jetës nën dhunën sistematike të aparatit shtetëror dhe lufta e hapur shfarosëse që po i kurdisej një populli të tërë, nuk e thyen asnjëherë shpirtin atdhetar e njerëzor të poetit. Ai nuk gjunjëzohet, nuk përkulet, nuk thyhet. Në rrethana të tilla projekton të ardhmen e vet, që mund të jetë një lloj predikimi edhe për fatin kolektiv:
Të shkelur, të robëruar s’do të jetojmë
Çdo furtunë prej armikut do ta përballojmë
Tokën tonë të lashtë me gjak do ta mbrojmë
Trimëritë e heronjve tanë kurrë s’do t’i harrojmë.
Duke qenë gazetar, Xhevdeti nuk mund të kryqëzonte duart para fakteve dhe të linte në heshtje zhvillimet e kohës. Kështu, ai bëri portretin e bashkëvendësit të tij, Nasimi Elshanin, të cilin e vlerëson si “një ndër shtyllat kryesore të aktivitetit kombëtar në vitet ‘81-‘90 në komunën e Rahovecit”.
Në linjë të njëjtë motivimi ideor, autori shkroi dramën “Qëndresa”. Aty na jepet me tablo të gjalla e të drejtpërdrejta një fragment përballjeje të hapur me aparatin e dhunës, me këtë mekanizëm shkatërrues, përmes fatit të një familjeje shqiptare që ka vendosur të vetësakrifikohet për idealin.
Uni poetik i Xh. Krasniqit tani përfaqëson një brez të tërë, ndërsa vargjet e tij poetike na vijnë si pjesë të shkëputura të një mozaiku që ta përkujton ferrin e kapërcyer. Poezitë e tij janë të krijuara në kohën e tmerrit, kur një kolektivitet i tërë luftonte me demonët e ferrit. Në njëfarë forme, poezia e Xhevdetit del si një reagim personal artistik përballë natës së errët që te dritarja i sjell vdekjen.
Kjo poezi është një lloj profecie, një parathënie e epilogut të tij të hershëm jetësor e artistik, që nuk arriti ta formësonte dhe ta rrumbullakonte tërësisht. Është një ëndërr e lënë përgjysmë, ashtu siç mbeten çdoherë përgjysmë ëndrrat e bukura. Është një kërkim i përhershëm e i ngulmët në qiejt e përjetësisë e të dhembjes, atje ku ndodhet shpirti i poetit- në mes përjetësisë së vargut e shtegtimit të pasosur të shpirtit, drejt qetësisë së amshuar.

http://www.kosova-sot.info/?p=20402

Nderim për mjeshtrin e madh të fotografisë, Angjelin Nënshati

Shkruan:
Enver Sulaj

I fundit fotograf i gjeneratës së të mëdhenjve shkodranë- Angjelin Nënshati, iku nga kjo botë në orët e para të së premtes, më 18 prill 2008, në moshën 79 vjeçare. Ai bëri emër krahas bashkëvendësve të tij, si Marubi, Pici, Jakova e Raboshta. E vazhdoi punën e nisur prej tyre, duke regjistruar në shiritin e celuloidit momentet më të rëndësishme të historisë sonë, por edhe fytyra të shumta personalitetesh historike, duke u dhuruar përjetësinë artistike. Ai u bë njëkohësisht kronist besnik i ndryshimeve dhe transformimeve të thella shoqërore në jetën shqiptare, sidomos në vitet ’90, pas rënies së komunizmit dhe fillimit të demokracisë. Në fondin e tij personal numërohen rreth 500 000 foto, prej të cilave gjysma ndodhen në fototekën "Marubi" dhe gjysma tjetër në fototekën e tij familjare, që e krijoi në vitin 1990. Për misionin e tij fisnik, Shkodra, vendlindja e tij, i ka dhënë titullin “Mirënjohja e Qytetit”.

Angjelin Nënshati u lind në Shkodër më 12 dhjetor 1929. E mbaroi shkollën e mesme të përgjithshme në gjimnazin "28 Nëntori". Pas përfundimit të shkollës, që nga viti 1948 deri në vitin 1957 ka punuar si mësues në shkollat e Pukës dhe Shkodrës. Që në rini kishte pasion të madh për profesionin e fotografit që e ushtroi që në moshën 14 vjeçare, pranë fotografit të njohur Rraboshta. Në Pukë, ai në vitin 1948 ka krijuar laboratorin e parë fotografik. Me shtetëzimin e repartit të fotografisë, që nga viti 1958 e deri ne vitin 1990, punoi si fotograf profesionist duke u shquar si i tillë. Ashtu si paraardhësit e tij, edhe fotografi Nënshati s'mund të shkëputej prej misionit të madh, atij të fiksimit të ngjarjeve më të rëndësishme të historisë së qytetit,madje duke mos mbetur vetëm në Shkodrën e tij, por edhe përtej saj. Ngjarjet të gëzueshme në jetën e njerëzve, duke u bërë kështu "syri" dhe "kronisti" më i shquar i Shkodrës. Objektivi i aparatit të tij u shndërrua në "dëshmitarin" e përmbysjeve të mëdha, që nisën si në Shkodër ashtu edhe në gjithë Shqipërinë. Punën e tij ai nuk e ndërpreu asnjëherë, duke e shtrirë edhe gjeografinë e fotove të tij edhe në pjesën tjetër të atdheut- në Kosovë, ku ka realizuar shumë fotografi, si për të përmbyllur edhe një mision tjetër që në fototekën e tij ta ketë në një vend tërë Shqipërinë Etnike.

Diku në shënimet e tij, Angjelin Nënshati shkruan ato që ndjen për qytetin dhe profesionin e tij. "E dua profesionin aq sa edhe veten. Dua që qytetin ta shoh të bukur, përpiqem te fotografia me fiksue jo sensacionet, por një realitet të gjallë që interpreton një mendim, një ngjarje. Nëpërmjet fotografive "shkruaj" historinë e qytetit tem. E ndjek jetën në qytet, në çdo qelizë të saj dhe përpiqem ta fiksoj bukur. Sepse trashëgimi në breza vjen si ai gjaku ndër damarë, vjen me një përzierje me të gjitha virtytet e mira që trashëgojmë nga një prind. Për me krijue, me ruejt, duhet mund, mend dhe kohë. Me shkatrrue asht kollaj. Fotografia don edhe mendim regjisorial. Edhe unë si dhe paraardhësit e mi, si Marubi, Pici, Jakova, Rraboshta; ndoqa atë lloj ndërtimi, formova fototekën që përfshin punët e mia të 50 viteve me gjithë ngjarjet e qytetit tem. Ky është amaneti jem, testamenti jem për Shkodrën. Kështu lanë para meje si V. Prendushi kur thote:

"O kujtime flete te prarueme / shkoni e ndalnu ne male e kodra, / e me diftoni lumninë që pat Shkodra". Apo don Ndre Zadeja: "O bir, e lumja Shkodër që të lindi që të ka, / Shkodra me dashtë me lule ngre nje kala/ Shkodra lind e perëndon si dielli/ e vdes, ngjallet.

Nuk mund të them së një ditë më ka ikë kot, por nuk mund të them që gjendem ngushtë ose nuk më ka kalue një ditë e kënaqshme, kur nuk kam fiksue një ngjarje të qytetit tem. Kjo mangësi nuk më vjen prej vetes, por më vjen se nuk njoh një ngjarje të ditës. I them vetes: Si më iku kjo ngjarje? Se unë ngjarjet i ndjek edhe pa ftesë".

Hapat e parë të pëgatitjes morale shpirterore dhe artistike, siç e ka thënë vetë në një intervistë, i mori në oborrin e Katedrales së Shkodrës, ku ndër mësuesit dhe edukatorët e tij kanë qenë Kardinal Koliqi, don Ndre Zadeja, don Zef Shestani. Ndërkaq, shembull jete Angjelin Nënshati pati djaloshin e ri shkodran, “Martirin e Demokracisë”- Ndoc Jakova.

Kur njerëzit që kemi njohur nuk janë fizikisht në mesin tonë, ne fillojmë t’i rikujtojmë ata. Angjelinin e kam takuar për herë të parë në Shkodër, gjatë mbajtes së sesionit shkencor mbi të djathtën shqiptare dhe kontributin e saj në mbrojtje të Shqipërisë Etnike. Gjatë vizitës që i bëmë me disa shokë nga Prizreni në shtëpinë e tij, ku ai na ftoi me shumë dashamirësi, na dhuroi një libër për kompozitorin Prenkë Jakova bashkë dhe nga një foto me kryqin në mes, ku ishin vendosur portretet e të gjithë të martirizuarve gjatë golgotës komuniste enveriane, shumica prej tyre emra të njohur të jetës shoqërore, artistike, letrare dhe shpirtërore. Pastaj jemi takuar edhe disa herë të tjera, po në këto sesione, në Rrëshen, në Istog dhe në Klinë.Ai ishte në Prizren edhe në nëntor të vitit 2006, bashkë me disa miq shkodranë që kishin ardhur të merrnin pjesë në akademinë përkujtimore të organizuar për nder të rënies së martirëve shkodranë, Marie Shllaku, Patër Bernardin Llupi, Kolë Parubi dhe Gjergj Martin, të pushkatuar 45 vjet më parë pas një gjyqi të organizuar nga komunistët.

Gjithnjë me fotoaparatin e tij në dorë, me mikun e tij më të ngushtë, ai përpiqej të ruante në shirit gjithçka, që nga monumentet kulturore e deri te detajet më të parëndësishme për syrin e kalimtarit të rëndomtë. Nuk fliste shumë, fjalët e tij ishin shkrepjet e blicit dhe zhurma që krijon rrotullimi i filmit pas çdo poze të marrë. Mjeshtri e dinte punën e tij. Gjatë takimeve me të kam kuptuar se ai ishte në luftë me kohën. Ngarente që të kapte me syrin e fotoaparatit çastin e padukshëm për të tjerët. Më kujtohet herën e fundit kur u takuam në Prizren, më 26 nëntor 2006,deri sa të tjerët përgatiteshin për të ngrënë darkën, më kërkoi ta shoqëroja nëpër vendet kryesore historike në Prizren për të bërë disa fototografi. Gati sa s’ kishte rënë muzgu dhe nguteshim që fotot t’i bënim me dritë natyrore. Te shëpia e Lidhjes i bëri fotot e para.Hymë brenda dhe shënoi përshtypjet e tij në librin e kujtimeve. Përpiqej ta fotografonte veten me një dorë, ndërsa me dorën tjetër firmoste përshtypjet. Unë nga anash i bëja foton tjetër që ai nuk e ka parë. I kam bërë edhe disa foto tjera. Si shenjë kujtimi për të, sigurisht me gjallje. Por ja që koha me të cilën ai ishte në luftë, bëri që këto fotografi të marrin rëndësi më të madhe, edhe pa të cilat nuk cenohet madhështia e tij.

Pasi mësova për humbjen e tij, më shkoi ndërmend të shkruaja diçka për këtë njeri të madh. Menjëherë më ra ndërmend një tekst të cilin ai e kishte shkruar me dorë të tij me rastin e akademisë përkujtimore në Prizren. Dhe sot, si diçka e çmuar, i rikthehem tekstit që ai e shkroi me dorë të vetë me plot emocione, për Prizrenin, për Kosovën, për Shqipërinë Etnike.

“Gjithomë na kemi këndue se “ma i bukri vend në këtë dhe asht Shkodra ku kemi le” dhe kjo kangë në melodinë e saj shprehte vlerat në shumë gjini që qyteti kishte në histori, atdhetarizëm, arsim etj. Krahas me këtë qytet përmendej edhe vlerësohej nji qytet tjetër i Kosovës- qyteti i Prizrenit. Ky vlerësim historik i qytetit nuk mësohej vetëm në bankat e shkollave nga mësues e profesorë, por sidomos mësohej në prehnat e nanave kur në ushqimin e krahnorit ushqente dashurinë e atdheut për Shqipninë Etnike dhe për Kosovën. Me dhimbje flitej për mungesën e gjuhës shqipe e të drejtave elementare që familjeve shqiptare në Kosovë u mungonin nën shtypjen racore serbe.
Kështu, si qëndresë kundër asimilimit serb, që synonte kryesisht degradimin e rinisë në gjuhë, profesor Ernest Koliqi shpërndan shumë mësues në shkollat e Kosovës, me qëllim që nëpërmjet arsimit të ruhet e pastër fizionomia e brezave shqiptare të Kosovës. Jo vetëm punë, por në këtë drejtim janë dashtë edhe sakrifica me përballue pikësynimet armiqësore të politikës serbe që u rrit sidomos mbas vitit 1945, që u ba poshtëruese dhe dominuese mbi popullsinë shqiptare të Kosovës.
U errësuen shpresat për nji Shqipëri të Madhe. Nuk flitej ma se në Kosovë e Çamëri do të valvitë flamuri kuq e zi.
Nuk flitej ma për Shqipninë shqiptarëve- sepse reja e zezë sllavo- komuniste ishte nji paralajmërim serioz i nji pushtimi të egër antikombëtar. Dhe kështu ndodhi si në Shqipni edhe në Kosovë.
Idealet e shejta të Ballit Kombëtar drejtue nga profesor Mithat Frashëri u quejtën anmiqësore dhe antikombëtare. U përndoqën, u burgosën dhe u dënuen nacionalistët për të vetmin faj se e dojshin “Shqipninë e Shqiptarëve”.
Por, këto ideale nuk ishin falso- ishin rrjedhë e damarëve të patriotëve të mëdhaj si Mithat Frashëri, Zef Pali, Mustaf Dervishi, Sali Zhuri, Hajdar Planeja, Njazi Alishani, Ndoc Jakova, Zenel Kazazi etj.
Ata i thirri Zani i atdheu; punuen, luftuen dhe ia falën jetën Shqipnisë. Këto shembuj rezistence u ndigjuen edhe në Kosovën martire. Përndjekjet, gjyqet, dënimet dhe ekzekutimet ishin fortuna e egër kundër nacionalizmit shqiptar.
Kështu ndodhi edhe me grupin e mësuesve në Kosovë në vitin 1946: Marie Shllaku, Patër Bernardin Llupi, Kolë Parubi dhe Gjergj Martini.
Pushkatimi i përgjakshëm i këtij grupi ishte (shenjë) krenarie e ligjëshme e nji rezistence që udhëheqej nga vargjet e lahutarit të madh Patër Gjergj Fishta që porositë:

Ma mirë ashtë për nieri
Nën dhe me u vajtue
Se gjall e me marre
Në robni me gjimue.

Kaluen e kaluen vite që rreshtohen deri sot në vitin 2006 dhe në 60 –vjetorin e pushkatimit të dëshmorëve shkodranë, Balli Kombëtar- Prizren organizoi Akademinë përkujtimore më 26. XI.2006.
Sa bukur dhe madhështore, baballarë, bij dhe nipa bashkohen, krenohen dhe festojnë. Kujtojmë vargjet lapidar çka shqiptari i madh Fishta shkroi për martirët:
O, ata të lumt
Që e shkuen jetën
O, ata të lumtë
Që e ban dekën
Që për nderë
E komb t’shqiptarve
Që për besë e fe shqiptarve
E shkuen jetën
Tuj punue si dhe t’parët
O pan luftue
Letë i kjoftë mbi varr lendina
Butë u shkojshin moti e stina
E der sa t’ndrisin
Diell e hanë
Deri sa deti të ketë uj e ranë
E në mal të këndoj ndoi zanë
Ata kurr mos u harrojshin
Por, në kangë e valle
O, u përkujtofshin.
Sa bukur jetojmë edhe na frymëzojnë. Po, po, Vërtetohet ajo çka na mësoi poeti martir don Ndre Zadeja:
N’ ketë shkurtinë jete
Njerinë atdhetar
Kur e drejton
E randë detyra
Jeta s’kushton sa deka.

Angjelin Nënshati,
për grupin shkodran
27.XI.2006

E solla këtë tekst edhe njëherë para jush për të treguar shpirtin prej atdhetari të Angjelin Nënshatit,të njerut i cili që në fëmijëri ishte brumosur me idealet e shenjta të Shqipërisë Etnike, të kësaj ëndrre të parealizuar akoma. Angjelini në këto simpozume për të djathtën shqiptare nuk bënte thjesht punën e një fotografi. Ai ishte pjesëmarrës aktiv në punime. Dëgjonte me shumë vëmendje dhe interesim. I shihej në sy reagimi njerëzor kur shpaloseshin fatet e rënda të shqiptarëve nën regjimin komunist në Shqipëri, ndërsa në Kosovë dhe viset tjera të mbetura jashtë Shqipërisë etnike, kishte edhe ngjyrimin pansllavist. Ai nuk përtonte që të shprehte mendimet e tij për probleme dhe çështje të caktuara nga e kaluara e jonë historike.

Pas mbylljes së punimeve të simpoziumeve, ai i ftonte pjesëmarrësit për një foto të përbashkët. Tamam si një mjeshtër i mirë. Një regjisor i momenteve historike. “Këto janë fotografi për historinë”, - thoshte ai. E ndjente misionin e shenjtë të punës intelektuale të studiuesve dhe historianëve nga të gjitha viset etnike shqiptare, por edhe nga diaspora e largët, ashtu si dhe të veprimtarëve të gjallë, që i kanë shkrirë motet e tyre për Shqipërinë Etnike.

Kujtimin për Angjelinin e kam shumë të freskët. Duhet të shkruaj edhe pse do të kisha dashur që të shkruaja në gjallje të tij. Por, jo rrallë, misioni i shkruesit nuk mund të ndërlidhet me jetën fizike të subjektit të tij, që shpesh mbetet i pazbërthyer. Shpesh duhet kapërcyer kohët. Angelini mbetet i madh edhe pa këtë shkrim, sigurisht, por le të kuptohet si një kronikë për njeriun që shënoi një kohë, që la gjurmë të pashlyeshme, edhe këtu në Kosovë.

Lajmi për ikjen nga kjo botë e Angjelin Nënshatit u botua në faqet e shtypit shqiptar kudo, ndërkohë u vlerësua si “ikonë e fotografisë shkodrane”- e këtij qyteti që është vendlindja e fotografisë në Ballkan.

Më lejoni ta përmbyll këtë punim me një poezi përkushtim për Angjelin Nënshatin, sepse edhe jeta dhe puna prej artisti e Angjelin Nënshatit ishte një lloj poezie, që vjen sot mes nesh me tinguj përjetësie.

CELULOID

Fotografit shkodran, Angjelin Nënshati

Një blic i dha dritë syprinës së lumit

E trazoi nga hija e thellë malin

S’ka më kush e fotografon shtëpinë e Lidhjes

As flamurin në shpatin nën kala

As thinjat e mia në pasqyrë

Nën strehë të portës së kalasë së rrënuar

Po bie shi

E shoh duke u lëkundur atje larg Pashtrikun

S’rri në këmbë të veta ura

E dridh rrebeshi

Le të rrëzohet edhe njëherë

se s’ bëhet nami tha dikush ndër buzë

Ka gurë sa të duash për të ndërtuar ura të reja

Veç mjeshtrin ku ta gjej se.

Një blic i dha dritë syprinës së lumit

Dhe e trazoi nga hija e thellë malin.